Barwa moczu to jego fizyczna właściwość, zależna od jakości pracy wątroby czy nerek, diety oraz przyjmowanych leków. O ile, kolor moczu może nie mieć żadnego zdrowotnego podłoża, o tyle, niezdiagnozowaną przyczynę zmiany jego barwy, zawsze należy pilnie skonsultować z lekarzem rodzinnym. Za prawidłowy kolor moczu uchodzi barwa słomkowa, która zależnie od ilości przyjmowanych płynów oraz od spożywanych produktów, może przejść w jasnożółtą, niemalże przezroczystą bądź w intensywnie żółtą. Ten parametr zwany jest “poziomem nawodnienia”. Żółte pigmenty obecne w moczu rocieńczają się w wodzie, której nadmiar jest jednym z elementów moczu ostatecznego. Stąd, słomkowa barwa może niespodziewanie ulec zmianie. Możliwości jest jednak, znacznie więcej…
Jak powstaje mocz?
Zadaniem tętnicy nerkowej jest doprowadzanie do nerek krwi, która właśnie tutaj ulega oczyszczeniu z metabolitów i toksyn. W przeciwnym wypadku, nie mogłaby należycie sprawować swoich funkcji. W warstwie korowej kłębuszków nerkowych następuje filtracja krwi. Kłebuszkami nerkowymi nazywamy sieć drobniutkich naczyń krwionośnych (włosowatych), które otoczone są przez torebkę Bowmana. Taka struktura tworzy ciałko nerwkowe zwane “ciałkiem Malphiego” i wchodzi w skład części filtracyjnej nerek – nefronu. Nefrony mają rozmiary mikroskopijne, a w nerce dorosłego człowieka jest ich ponad milion. Do każdego z nich dołączony jest kanalik nerkowy (cewka nerkowa). Tutaj dochodzi do procesu resorpcji moczu pierwotnego, czyli do pobierania substancji odżywczych z moczu powstającego pierwotnie. Resorpcji podlegają glukoza, sole mineralne, woda, witaminy i niektóre jony. Pętla Henlego jest strukturą, w której mocz ulega zagęszczeniu bądź rozcieńczeniu, w zależności od kilku czynników. Tutaj też odzyskiwane jest ok. 25% jonów sodu. W kanaliku dalszym odbywa się tzw. “wchłanianie fakultatywne”, czyli zależne od aktualnych potrzeb organizmu. Hormon wazopresyna warunkuje np. pobór wody. Tutaj też dochodzi do sekrecji, czyli wydzielania moczu do światła kanalika. W skład moczu ostatecznego wchodzą: woda, metabolity, toksyny, niektóre jony, mocznik, kwas moczowy i bilirubina. W moczu zdrowego człowieka brak elementów morfotycznych krwi oraz białek.
Barwa moczu – o czym świadczy?
Zaburzony kolor moczu może mieć różnorakie podłoża – do najłagodniejszych należy dieta, a do najcięższych – choroby nowotworowe. Nie należy jednak, panikować, gdyż dane statystyczne wskazują na to, że większość przypadków dotyczy uleczalnych zapaleń układu moczowego. Poza tym, zmiana w barwie moczu może świadczyć o:
- kolor jasnożółty – przyjmowanie dużej ilości płynów. Nadmiar wody jest usuwany wraz z moczem, stąd mniejsza ilość substancji nadających moczowi barwę, przypada na większą ilość wody.
- kolor brązowy / bursztynowy – niewielka ilość spożywanych płynów powoduje, że mocz jest bardziej zagęszczony niż zwykle.
- kolor intensywnie żółty – wysoka zawartość witaminy B2, B6 lub B12 w diecie. Na ogół to zjawisko dotyczy osób przewlekle przyjmujących preparaty z witaminami B, np. z powodu przewlekłej anemii.
- kolor czerwony – zwykle występuje po zjedzeniu buraka. Zawarta w nich betanina jest odpowiedzialna za zmianę barwy moczu, gdyż jest silnym pigmentem. Ponadto, leki zażywane przy chorobie Parkinsona barwią mocz na czerwono.
- kolor pomarańczowy – świadczy zwykle o dużej zawartości w diecie karotenoidów, które w nadmiernych ilościach mogą być szkodliwe dla wątroby. Poza tym, może oznaczać kamicę woreczka żółciowego czy zapalenie przewodów żółciowych.
- kolor brązowy – może oznaczać podwyższony poziom bilirubiny, co jest równoznaczne z pogorszeniem jakości pracy wątroby. Często też współistnieje z postępującym stłuszczeniem wątroby czy marskością.
- kolor czerwony – może oznaczać krwiomocz. Jest to objaw towarzyszący infekcji dróg moczowych, przerostowi prostaty czy rozwojowi nowotworu.
- kolor czerwonobrunatny – współistnieje z przyjmowaniem niektórych leków przeciwzapalnych, przeciwbólowych, przeciwalergicznych, przeciwhistaminowych czy neuroleptycznych. Znieczulająca lidokaina, przeciwbakteryjne: klindamycyna, erytromycyna, hormony płciowe typu hormon luteinizujący, progesteron, gestageny oraz podawana w uczuleniach klemastyna, wywołują efekt zmiany koloru na czerwony – brunatny.
- kolor różowy – towarzyszy przyjmowaniu biostyminy – preparatu utworzonego na bazie aloesu. Podobnie jest w przypadku spożywania soku z aloesu.
- kolor zielony – może sugerować zakażenie bakteriami pałeczki ropy błękitnej, zapalenie prostaty czy odmiedniczkowe zapalenie nerek. Poza tym, spożywanie szparagów w dużych ilościach może powodować przechodzenie niektórych pigmentów do moczu, które nadają mu charakterystycznej, zielonej barwy.
- kolor intensywnie różowy – może oznaczać zaburzenia w pH moczu, a najczęściej współtowarzyszy dnie moczanowej.
- kolor niebieski – niektóre leki przeciwdepresyjne mogą powodować zmianę barwy ze słomkowej na niebieską. Należą tu amitryptylina – lek antydepresyjny, indometacyna – lek antyzapalny czy tiopental, fentanyl, midanium, propofol – leki stosowane do analgosedacji pacjenta, które umożliwiają też zniesienie drgawek.
- Kolor czarny – na ogół, u przyczyn takiej zmiany barwy leżą preparaty z żelazem stosowane w leczeniu anemii, np. tardyferon czy feroplex. Poza tym, może ją powodować nowotwór dróg moczowych, produkujący melaninę.